Czym są prawa autorskie i jakie rodzaje możemy wyróżnić?

Z pewnością większość z nas słysząc o prawach autorskich od razu myśli o utworach muzycznych, filmach czy chociażby książkach. To bez wątpienia bardzo trafne skojarzenia, natomiast warto mieć świadomość, że pod tym pojęciem kryje się nieco więcej. Oprócz dobrze nam znanych form, możemy wyróżnić tu także pracownika firmy jako autora. Jeżeli jego zakres obowiązków obejmuje tworzenie czegoś co charakteryzować się będzie indywidualizmem i oryginalnością, to finalny efekt również należy uznać za utwór. A więc w konsekwencji podlega on prawom autorskim. Przytaczając zapis w ustawie jest to „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia”. W dalszej części możemy znaleźć szeroki wachlarz rzeczy, które uznawane są za utwór. Na długiej liście wymienione są między innymi słowa, dzieła plastyczne czy architektoniczne. Definicja obejmuje obszerny katalog zagadnień podlegających ochronie.

Autorskie prawa osobiste

Pierwszym rodzajem praw autorskich są osobiste. Są one uregulowane w 3 rozdziale ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jaka jest ich główna idea? Mają one ochronić powstałą więź pomiędzy twórcom, a jego dziełem. Warto zaznaczyć, że są one z nim związane w sposób trwały. Jeżeli chodzi o sam czas trwania nie jest to określone, tak więc oznacza to nic innego jak to, że są bezterminowe, a co równie ważne także niezbywalne. W praktyce sam autor nie może zrzec się praw w związku z zaistniałą więzią z utworem. Z drugiej strony, jeśli ktokolwiek chciałby mu je odebrać, nie ma takiej możliwości, ponieważ przepisy jasno to określają. Tak więc, najważniejszym i kluczowym celem osobistych praw autorskich jest ochrona, innych niż ekonomiczne, uprawnień i swobód powstałych na skutek stworzenia dzieła. W sytuacji, gdy uważasz że zostały one w jakikolwiek sposób naruszone, dobrze aby to kancelaria prawnicza pomogła Ci podjąć odpowiednie kroki.

Autorskie prawa majątkowe

Drugim z rodzajów są autorskie prawa majątkowe. Zostały one sporządzone na wzór prawa własności. Cechuje je to, że są bezwzględne, czyli jedyną osobą, która dysponuje uprawnieniami do wykorzystywania i zarządzania utworem jest sam twórca. Z tego powodu, jeśli jakaś osoba fizyczna, firma, organizacja, czy jakakolwiek inna jednostka chciałaby skorzystać z utworu musi wcześniej uzyskać stosowną zgodę. W przeciwnym wypadku będzie działać wbrew prawu i może liczyć się z dużymi konsekwencjami. Twórca, który nie wyrazi woli, by ktokolwiek udostępniał jego dzieło, obliguje wszystkich do przestrzegania takiego postanowienia. W przypadku autorskich praw majątkowych najczęściej spotkamy się z tym, że utwory powstają w celach zarobkowych. W takiej sytuacji, ich wykorzystanie może odbywać się na zasadzie licencji. To, co odróżnia ten rodzaj praw od wcześniej wspomnianych, to fakt, że nie są one bezterminowe, a wszystko to zawarte jest w ustawie.

Kiedy pracownik jest twórcą?

Wiedząc już czym charakteryzują się obydwa rodzaje praw autorskich, warto odnieść je do pracownika, który podczas wykonywania swoich obowiązków tworzy jedyne w swoim rodzaju utwory. Powiedzielibyśmy, że skoro to on jest autorem, to automatycznie zyskuje prawa do powstałego dzieła. Natomiast w tym przypadku sprawa wygląda nieco inaczej. Odwołując się do przepisu, który znajdziemy w art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskich i prawach pokrewnych: „Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”, wyraźnie widać, że to pracodawca zyskuje miano właściciela autorskich praw majątkowych. Oczywiście dzieje się to tylko wtedy, gdy w umowie o pracę zawarty zostaje takie zapis.